La Bastille

Op 14 juli werd de Bastille bestormd, nog steeds een gebeurtenis die elk jaar door de Fransen wordt gevierd. Wat was het eigenlijk voor gebouw en waarvoor diende het?

Meestentijds kon het publiek het buitenhof van de Bastille bezoeken om een praatje te maken met de poortwachter of te kijken hoe goed de moestuin van de gevangenisgouverneur er voor stond. Nauwelijks iets om je over op te winden zo lijkt het. Maar de Bastille was voor alles een fort met acht torens met wel anderhalve meter dikke muren die uitrezen boven het arsenaal en de faubourg St.-Antoine, een van de radicale arbeidersbuurten van Parijs. Op latere schilderijen, zoals dat van Huber Robert, lijken de torens tientallen meters hoog. In werkelijkheid waren zij niet hoger dan zo'n 25 meter. Vooral ná de bestorming van de Bastille nam het gebouw en de taferelen die zich in zijn binnenste zouden hebben afgespeeld, legendarische proporties aan.

Het gebouw dateerde uit de 14e eeuw als versterking tegen de Engelsen. Onder Charles VI werd het omgebouwd tot gevangenis. Ten tijde van Lodewijk XVI waren de onderaardse kerkers waaraan het gebouw zijn gevreesde faam te danken had, al lang niet meer in gebruik. De meeste gevangenen zaten in achthoekige cellen opgesloten in de tussen de vijf en zeven verdiepingen tellende torens. Er stonden een bed, een of twee tafels en verschillende stoelen in. Er was een stookplaats en een raam voorzien van spijlen. De cellulairen mochten hun eigen spullen meenemen, zelfs een kat of hond! Het ter beschikking gestelde voedsel hing af van de sociale status van de gevangen: hoe hoger de status en inkomen, hoe beter het eten. Ter verstrooiing was het toegestaan te kaarten, een slokje wijn te drinken en op een goed moment zelfs een biljardje te leggen. Kortom, als symbool voor het despotisme onder de Franse koning Lodewijk XVI voldeed het leven in de Bastille niet bepaald. Maar door een krachtige romantische propaganda kreeg de Bastille toch zijn gevreesde naam. Vooral het werkje van Nicolas Linguet Mémoires de la Bastille heeft daaraan bijgedragen. Verschillende anderen die opgesloten hebben gezeten, hebben daarnaast eveneens aan de mythe meegewerkt. Het idee dat met een lettre de cachet een ieder in het holst van de nacht van zijn bed gelicht kon worden om opgesloten te worden in de Bastille, deed menigeen huiveren en gaf uiteindelijk voldoende voedsel aan de wens om de Bastille te bestormen en met de grond gelijk te maken. De sloper die opdracht kreeg de Bastille met de grond gelijk te maken, heeft vervolgens zijn fortuin gemaakt door de stenen van de Bastille per stuk te verkopen als aandenken aan deze memorabele dag. 

Uiteindelijk zaten er slechts zeven gevangenen in de Bastille opgesloten op die gedenkwaardige dag van 14 jul 1789. In triomf werden zij door de straten gevoerd als ware het politieke martelaren. Dat was misschien wel te veel eer voor vier valsemunters, twee krankzinnigen en een jonge graaf die op kosten van zijn familie wegens liederlijk gedrag in de Bastille was opgesloten, zoals Von Flue in zijn ooggetuigeverslag opmerkte. Hij had geen goed woord over voor de commandant van de Bastille, Launay.
De belegerden kwamen er niet al te best vanaf, maar de belegeraars werden na afloop beschouwd als ware volkshelden. Van enkelen is een ooggetuige verslag bewaard gebleven, zoals van de horlogemaker Humbert, die bij de belegering ernstig gewond raakte.